تشویق درمانی جمعیت - بلاگ پو

اما این روزها شرایط به گونه ای است که نگرش همان آدم ها 180 درجه تغییر پیدا نموده و رشد و پیشرفت 20 تا 30 سال آینده کشور را در گرو فرزندآوری می بینند.

این وضعیتی است که ایران و غالب کشورهای جهان با آن روبه رو شده اند و هرکدام روش های حمایتی و تشویقی متفاوتی را دراین باره در دستورکار قرار داده اند. روش هایی که زوج های بدون فرزند را به فرزند داشتن و دیگر خانواده ها را به داشتن فرزندان بیشتر ترغیب می نماید.

چند سالی می گردد که ترس و نگرانی از نرخ باروری نسبت به تعداد افرادی که به سنین پیری می رسند و از جهان می فرایند، گریبان ایران و بعضی از کشورهای غربی را گرفته است.

نگرانی از وقوع آینده ای که نیروهای کار، موهای سفیدی دارند، دستان شان می لرزد و چروک هایی بر صورت و پیشانی شان دیده می گردد و نیروی جوان و تازه نفسی پیدا نمی گردد که جایگزین آنها گردد و کشور را بچرخاند؛ تصویر واقعا ترسناکی که با ادامه داشتن فرایند کاهشی نرخ رشد جمعیت در کشور ما و دیگر کشورها، دور از انتظار نیست اما هرکدام از این کشورها در برابر این بحرانی که از مرحله احتمال خارج شده است و اگر مانعی قوی برای پیشروی نداشته باشد، یقینا رخ خواهد داد، چه تدبیری اندیشیده اند؟ اگر از کشور خودمان بخواهیم بنویسیم که همچنان ادارات و سازمان ها با مرخصی زایمان مادران شاغل به صورت سلیقه ای عمل می نمایند و برنامه های حمایتی سال های گذشته هم به صورت نیمه کاره رها شده است؛ در چنین وضعیتی، اوضاع نابسامان اقتصاد کشور هم حجت را بر نبود تمایل خانواده ها به داشتن فرزند تمام و نگرانی مان به آینده را بیش از پیش نموده است.

این روزها تنها دلخوشی مان شاید انتظار برای تصویب طرح جوانی جمعیت است که پیشنهادهای راهگشایی برای مبارزه با این بحران ارائه نموده است؛ طرحی که تنها روزنه امید برای بازگشت دوباره شور جوانی به کشور محسوب می گردد.

پیروز در تشویق

درحال حاضر، جمعیت زیادی از کشور فرانسه به سنی بیش از 60 سال رسیده است، در حالی که تعداد نیروی کار این کشور و بعلاوه تعداد بچه هایی که نیروی کار آینده را تشکیل می دهند به مراتب کمتر از جمعیت سالمند کشور است.

همین نبود تناسب سنی جمعیت کشور، باعث اختصاص 4درصد از حجم اقتصاد فرانسه به سیاست های جمعیتی شده است؛ سیاست هایی که به نظر می رسد با دست گذاشتن روی خواسته خانواده های فرانسوی برای فرزندآوری، به نتیجه خوبی رسیده است و زنان فرانسوی به تازگی نرخ فرزندآوری خوبی را در مقایسه با زنان ساکن در 26 کشور دیگر اتحادیه اروپا از آن خود نموده اند.

در سال 2018 نرخ باروری در این کشور حدود 1.88 بود. این طور که شهلا کاظمی پور، کارشناس جمعیت به جام جم می گوید، کاهش نرخ باروری در بعضی کشورها مانند فرانسه و آلمان، تقریبا 50 سال پیش از ایران رخ داد؛ اتفاقی که رفته رفته به کاهش رشد جمعیت این کشورها منجر شد و بعضی از آنها را به رشد منفی رساند: برای همین است که هرکدام از این کشورها، سیاست های تشویقی رفاهی برای تولد فرزند در خانواده ها و برای مادران و پدران در نظر گرفته اند؛ از بدیهی ترین و ابتدایی ترین احتیاجها مانند شیرخشک و پوشک تا دیگر احتیاجهای فرزندان برای رشد و پرورش. اما سیاست های تشویقی برای فرزندآوری در فرانسه، ترکیبی از افزایش دستمزد و امتیازات مراقبت کامل از بچه ها است. مثلا برای زنان فرانسوی که اهمیت زیادی به شغل و حرفه شان می دهند، 16 هفته مرخصی زایمان با حقوق و مزایای کامل که از شش هفته پیش از تولد بچه ها شان شروع می گردد، یکی از راهکارهاست. پس از این دوره، والدین می توانند به مرخصی سه ساله و بدون حقوق بفرایند و بعد از آن بدون هیچ محدودیتی به شغل قبلی شان بازگردند.

همچنان پرجمعیت

امروز کشور آلمان که یکی از پرجمعیت ترین کشورهای اتحادیه اروپا محسوب می گردد، با اعمال سیاست های حمایت از فرزندآوری، کوشش می نماید این اسم را از دست ندهد.

این طور که آمارها نشان می دهد جمعیت آلمان از سال 2017 تا به امروز رشد چشمگیری داشته است و نرخ باروری در آن در سال 2018 به 1.57 رسیده است. موضوعی که بخشی از آن مدیون وقوع موج گسترده ای از مهاجرت ها از خاورمیانه و شمال آفریقا است و بخش دیگر آن، نتیجه روش های حمایتی از خانواده های دارای فرزند است.

کاظمی پور مهاجرت پذیری را یکی از راهکارهای پیروز کشورهای اروپایی برای مقابله با این بحران می داند؛ راهکاری که البته در سیاست های کشور ما جایی ندارد: یکی از راهکارهایی که بسیاری از کشورها به موازات سیاست های فرزندآوری به آن پرداخته اند، سیاست مهاجر پذیری بوده است که در طول سال های گذشته با قدرت اجرایی شده و همچنان هم ادامه دارد. در واقع این کشورها، بخش بزرگی از تعدیل ساختار جمیعت شان را از طریق مهاجرت جبران می نمایند؛ سیاستی که در کشور ما جایگاهی ندارد و تفکری برای اجرایی شدن آن اتخاذ نشده اما توانسته تا حدودی به یاری دیگر کشورها بیاید و باری از هدف ثابت نگه داشتن جمعیت را بر دوش بکشد. اما در تازه ترین اقدام، صدراعظم کشور آلمان فارغ از سیاست های مهاجرپذیری، ایجاد امنیت مالی خانواده ها را برای فرزندآوری در اولویت های اصلی این جریان قرار داده و علاوه بر پرداخت مبالغی برای تولد هر فرزند در تازه ترین اقدام، پیشنهاد نموده است برای مادر هایی که در خانه مراقب بچه های خود هستند، حقوق1800 یورویی در نظر گرفته گردد؛ اقدامی که به نظر می رسد سبب افزایش نرخ باروری در آلمان گردد. حتی آلمانی ها آن قدر فکر همه جا را نموده اند که طرحی برای مرخصی به پدربزرگ ها و مادربزرگ ها هم برای نگهداری از نوه هایشان اختصاص داده اند.

مقابله با فرهنگ قدیمی

چه کسی فکرش را می کرد که حتی چین هم از رویکرد سخت گیرانه تک فرزندی برگردد؟ آمار از این حکایت دارد که مقدار فرزندآوری خانواده های چینی در سال 2020 برای چهارمین سال متوالی 15درصد کاهش یافت. موضوعی که باعث شده این کشور پس از چند دهه اعمال سیاست کنترل جمعیت، سیاست تک فرزندی را لغو نموده و به دلیل روبرو شدن با چالش های پیری جمعیت و احتمال روبروه با پیامدهای منفی در اقتصاد، به سیاست های تشویقی و تضمین رشد مالی خود روی آورده است؛ آن قدر که زوج های چینی به تازگی اجازه داشتن سه فرزند را پیدا نموده اند. در بعضی شهر های این کشور خانواده ها به ازای تولد فرزند دوم و سوم، هرماه یارانه تعیینی دریافت می نمایند به علاوه تا سه سالگی به بچه ها یارانه شیر پرداخت می گردد.

ارائه تسهیلات تحصیلی به فرزندان خانواده ها، یاری های مالی و رفاهی، اجرای معافیت های مالیاتی و تسهیل شرایط زایمان کم هزینه برای مادران از جمله دیگر مشوق های دولت چین برای افزایش جمعیت بوده اما باید منتظر ماند و دید آیا این روش ها در برابر فرهنگ تک فرزندی که سال ها در چین رایج بوده، نتیجه خواهد داد یا نه؟

در پی غلیان احساسات

اما کشور دانمارک، فارغ از همه حمایت های مالی و خدماتی که به شکل های مختلف برای خانواده هایی که فرزندی به جهان بیاورند در نظر گرفته است، با شناخت کافی از ویژگی های شخصیتی مردمان این کشور، دست روی احساس مسؤولیت آنها گذاشته و در قالب پویش های فرهنگی و تبلیغاتی به زوج های جوان یادآوری می نمایند چه مسؤولیت اجتماعی مهمی در خصوص فرزندآوری دارند؛ مثلا تبلیغاتی با اسم برای دانمارک این کار را انجام بده، از طریق یک آژانس مسافرتی دانمارکی انجام می گردد که زوج های دانمارکی را تشویق می نماید تا در سفر و در روزهای خوش، بچه دار شوند و به آینده کشورشان یاری نمایند.

در یکی دیگر از همین پویش ها، جمله دیگری با مضمون به خاطر مادرت این کار را انجام بده! به اسم شعار انتخاب شده است و دانمارکی ها را تشویق می نماید برای شاد کردن مادر خود اقدام به فرزندآوری نمایند. در تبلیغات این پویش زنان سالمندی به تصویر کشیده می شوند که در آرزوی داشتن نوه هستند. نرخ باروری در دانمارک 1.73 است.

در پی چاره ای اختصاصی برای ایران

اما آنالیز روش های تشویقی در کشورهای مختلف جهان نشان می دهد هر دولتی پیش از هر مساله ای احتیاجهای جامعه اش را شناخته است و بعد متناسب با آن، سیاست های تشویقی برای افزایش جمعیت اعمال نموده است.

در واقع به نظر می رسد برای مقابله با این بحران با نوعی از روش های بومی و محلی روبه رو هستیم که نمی گردد نسخه آن را برای هرکشوری از جمله ایران پیچید؛ موضوعی که شهلا کاظمی پور هم به آن معتقد است:تعیین است بسیاری از کشورهایی که ما درباره آنها حرف می زنیم و به سیاست های تشویقی و حمایتی شان به فرزندآوری اشاره می کنیم، مسائل امروز کشور ما را نداشتند و ندارند، ضمن این که علل کاهش باروری در کشور ما با دیگر کشورها فرق دارد،زیرا بخش زیادی از علل نبود تمایل به فرزندآوری، از نبود امنیت مالی و اجتماعی نشأت می گیرد. مسائلی که احتیاج به زمانی تقریبا طولانی برای رفع شدن دارد. در واقع از آنجا که علل نبود تمایل به فرزندآوری در ایران و سایر کشورها یکسان و شبیه هم نیست تا زمانی که زیربناهای موجود در کشور اصلاح نگردد، اعمال روش ها و راهکارهای دیگر کشورها برای مقابله با این بحران، پاسخ مناسبی برای حل این مشکل نخواهد بود:ما باید در پی راهکارهایی مختص به شرایط کشور خودمان برای ترغیب و تشویق به فرزندآوری باشیم، یعنی باید در پی ریشه جریان برویم که دلیل عدم تمایل زوجین به داشتن فرزند چه است؟ اگر مالی است، تسهیلات بدهیم، اگر خدماتی است، مراکز خدماتی احداث کنیم، اگر جنبه روانی و عاطفی دارد، امکان مشاوره برای زوجین فراهم کنیم. ضمن این که در این شرایط بحرانی، ما نه فقط سیاست مهاجرتی نداریم بلکه همان سیاست های تشویقی فرزندآوری در دوره های قبلی را هم رها نموده ایم و عملا در حال حاضر، چاره ای که فقط در حد حرف نباشد و به مرحله اجرایی رسیده باشد در کشور نمی بینیم.

نرگس خانعلی زاده - جامعه / روزنامه خبرنگاران

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه

chinaro.ir: چین: سفر به کشور پهناور و باستانی، پکن، شانگهای ،گوانجو و هانگزو

asiaro.ir: آسیا رو: سفر به آسیا، جنوب شرقی آسیا، آسای مرکزی و خاورمیانه